Ridder Volckert Ariensz Teding van Berkhout

Aantekeningen:

Woonde sinds 1605 afwisselend in Den Haag en Delft, in welke laatstestad hij de Latijnse school bezocht. (FA TvB, inv.nr. 1806.) Hij wasenigszins een buitenbeentje en dat niet alleen van wege zijn positie als'voorzoon' in het zich snel uitbreidende gezin te Den Haag. In hemontwaakte een verlangen naar een meer aristocratisch en avontuurlijkleven. Later schreef hij in een brief aan zijn moeder dat hij nooit veel gevoeld had voor 'de fortuyne van mijn vader saliger ofte diemaniere van leevenmet processen mijn hooft te breecken' (FA TvB,inv.nr. 30 (Siena , 22.4.1631). Hij droomde van militaire roem, verrereizen en diplomatieke missies. Maar eerst moest hij studeren in Leiden,zoals een fatsoenlijk regentenzoon betaamt. Hij nam zijn intrek bijprofessor Vossius, over wie hij later in zijn brieven uitvoerig deloftrompet stak even als over Barlaeus, Heinsius en andere geleerden vandie dagen (Rademaker (1967: 157); Fa TvB, inv.nrs. 87 en 1806; vreemdgenoeg komt Volckert niet voor in het Album Studiosorum Leiden (1875 )). In 1620 maakte hij zijn eerste buitenlandse trip naar Frankrijk. Doel was de toen reeds befaamde theoloog en humanist Andr Rivet, de latere hofpredikant van Frederik Hendrik en gouverneur van de jonge prins Willem, voor de Leidse Academie te winnen, hetgeen na lang aandringen tenslotte gelukte (FA TvB, inv.nrs. 78 en 87 (23.6.1628); Van Opstal(1937: 5). In 1621 reisde hij als 'edelman van de ambassade' inhet gevolg van Franois van Aerssen, heer van Sommelsdijck, naar Engeland met de opdracht onderhandelingen te beginnen over enige geschilpunten betreffende de handel op Oost-Indie. Vanuit Engeland vertrok hij in 1623 naar Parijs, waar hij enige jaren verkeerde in het gevolg van de hertog de Guise, destijds een gevreesd duellist (FA TvB, inv.nr. 1806; Baldick(1965 : 55-6). Deze edelman stelde Volckert in de gelegenheid 'om aen 't Franse hof goede adres te becomen' en zette in 1627 met hem via Marseille koers naar Rome. Vandaar ging het per schip naar Napels, Sicili en Malta, op welk eiland Volckert beslag wist te leggen op de titel 'Ridder en Commandeur van de Maltezer Orde (FA TvB, inv.nrs. 87 en1806) (Gezien deze benoeming was hij blij baar Rooms-Katholiek gewordenof deed hij zich althans als zodanig voor.) Hij stierf ten tijde van de Dertigjarige Oorlog, terwijl hij onder Louisde Gonzaga deel uitmaaktevan de keizerlijke troepen onder Wallenstein, die bij Neurenberg een aanval van Gustaaf Adolf II wisten af te slaan, een gebeurtenis die een zware slag toebracht aan het moreel en de fysieke gevechtskracht van de Zweedse troepen (Beller (1970: 339). Over zijn nalatenschap ontstondonenigheid tussen de erven Berkhout en de familie van zijn moederszijde. Op een aantal onroerende goederen bleken fide-commissairebepalingen te rusten, hetgeen wil zeggen dat zij onvervreemdbaar tot defamilie van zijn moeder behoorden. Omdat Volckert ongehuwd was overledenen geen wettige nakomelingen had nagelaten, dienden deze goederen terugte gaan vanwaar zij waren gekomen. De erven Berkhout en de nakomelingenvan de familie Gael gingenop 27 februari 1636 een overeenkomst aan 'tot voorcominge van alle onlusten, questien ende langhdurige processen end'onseeckerheyt vandien', waarbij het fide-commis werd afgekocht vooreen som van f 6500. De omvang van Volckerts vermogen is niet preciesbekend (FA TvB, inv.nrs. 83 en 84) Op het kohier van de duizendstepenning - eenvermogensbelasting - van 1654 werd 'de boedel van wijlen Volchard Berchout' getaxeerd op f 30.000 (GA Monnikendam, inv.nr . 299(fol.2). Blijkbaar voerden de erven Berkhout toen nog altijd een gemeenschappelijk beheer over Volckerts boedel. Het is niet duidelijkopwelk deel van zijn nalatenschap dit bedrag betrekking heeft.

Aantekeningen:

bron; nederlands adelboek en
http://www.rob-hubert.nl
Het Nieuwe- of Armenweeshuis werd in 1628 gesticht door de weduwe van raadsheer Tedingh van Berckhout.
Op 19 aug. 1628 verzocht de heer ontvanger van de gemene middellen in Waterland Pieter van Berckhout, burgemr en vroedschap van de stad Monnickendam en brouwer van beroep, de heren burgemrn der stad het aangeboden gasthuijs ofte beijert op te dragen aan de weduwe van de raadsheer Berkhout. Zij wilde in plaats van ´t bestaande gasthuis een nieuw huis doen optimmeren "bequaem tot een Heijlige Geesthuis" (´n instelling voor oude mensen en zieken).
Deze raadsheer van het Hof van Holland was Mr Adriaan Tedingh van Berkhout. In ´n tweede huwelijk trouwde hij op 25 mei 1604 met Margaretha Duijst van Berestijn. Deze dame was een telg uit een schatrijke koopmans- en bierbrouwersfamilie. Haar echtgenoot Adriaan overleed echter reeds op 19 sept 1620 in Den Haag en uit sympathie voor de stad Monnickendam, waarvoor hij van 1596 tot 1614 pensionaris was geweest wilde zij de bouw van een soort liefdadigheidstehuis met eetzaal en ziekenboeg financieren.
Het stadsbestuur van Monnickendam vroeg echter een paar dagen bedenktijd om te kunnen beslissen.
Een pensionaris (of ordinaris gedeputeerde) had tot taak de plaatselijke belangen in de vergadering van de Staten van Holland te behartigen en het stadsbestuur in juridische kwes¬ties, die daaruit mochten voortvloeien te adviseren. Hij moest burgemrn en vroedschappen schriftelijk rapport doen van zijn bevindingen en kon daarom elders b.v. in Den Haag zijn domicilie kiezen.
Ondanks zijn grote verdiensten voor Monnickendam was de begrafenis van Adriaan Tedingh van Berckhout zeer sober geweest, doordat hij als arminiaan (remonstrant) een vriend was geweest van Johan van Oldenbarnevelt, die nog geen jaar tevoren op 72 jarige leeftijd was veroordeeld enop het schavot ter dood werd gebracht door aanhangers van Prins Maurits.
Ook Monnickendam ontkwam niet aan de zuivering door Prins Maurits, want op 30 sept 1618 werden elf van de eenentwintig vroedschappen uit hun ambt ontslagen, omdat zij aan de remonstrantse zijde stonden.
De aangeboden vernieuwing van´t gasthuis of de beijert in 1628 werd door het stadsbestuur niet als de juiste keuze gezien. Tien dagen later kwamen ze terug op het voorstel van dhr Pieter van Berkhout "om in plaetse van ´t oude gasthuijs een Nieuw Armenweeshuijs te timmeren en dat werd aengenomen, mits de burgemrn en vroetschappen een ordonnantie sullen beramen om soodanige kinderen aen te nemen als sij na den eijsch van de staet en van de tijt bevinden sullen te behoren"
Op 20 juli 1631 wordt in een notariele acte gesproken over ´t Nieuwe Armenweeshuis, "dat eerstdaechs (binnenkort) op de Sarcken binnen dese stede geset is, waarin arme weesen sullen werden onderhouden".
Het Nieuwe of Armenweeshuis is maar 75 jaren in funktie geweest, want op 30 april 1705 wordt "overleijt en overwogen op wat voet en wijse de beijde weeshuijsen (het oude of burger¬weeshuis stond en staat nog steeds op het Weezenland in Monnickendam) deses stadts tot een soude werden gebracht en de advijsen sijn eenparigh:"
"Eerstelijck, dat men veel vuer en light soude uijtwinnen, alsmede wanneer de moeder in het oude weeshuijs met 50 gulden aen tractement wierd verhooght, wint niet alleen vijftich gulden nevens twee hemden en muijlen uit, maer ook de kost nogh, daeren boven dat met den anderen ruijm hondert vijftigh gulden ijder jaer soud uijtwinnen. Verders weet men dat twee huijshoudingen meer komen te kosten dan een, door dien de pot met spijs wat groter genomen in een huijshoudinge als anders beter wort verorbert. Het oude weeshuijs is oock groot genoeg om de kinderen te kunnen laten logeren. Gekombineert sijnde door een regeringh van vaders en moeders kan meerder mesnagie (huishoudelijk werk) door minder personen werden behartigt (verricht). Laetstelijck dat de teeckens van de groene en roode mouwen, die de kinderen dragen, behoren te blijven".
Op 14 febr 1706 wordt in de raadsvergadering meegedeeld "dat de kinderen uit ´t Nieuwe Weeshuis sijn verplaatst en gevoeght bij de kinderen in ´t Oude Weeshuijs op ´t Weeselant. Dien volgens staet ´t Nieuwe Weeshuijs leedigh en wort seer bouvalligh. De keuken heeft men selfs moeten laten afbreecken. Derhalve waren de hrn burgemrn van gedagten om ´t selve huijs soo als ´t jegenwoordigh is (sonder eenige lasten van verpon¬dingh 100e penn.) te vercoopen, mits ´t selve niet sal mogen werden afgebroken. Geresolveert (besloten) om de burgemn te qualificeeren omme ´t voorsz. huijs op die voet te vercoopen".

Adriaan is getrouwd met Geertruyda Volckertsdr Gael. Geertruyda is geboren in 1572; is gestorven in 1600. [Gezinsblad] [Familiekaart]

Aantekeningen:

In overleg met zijn vader schaarde hij zich na de overgang van Hoorn met drie paarden en twee knechten onder Lumey, de graaf van der Marck, diein juli 1572 op gezag van de Heren Staten bereden troepen mobiliseerdebij Beverwijk. (FA TvB, inv.nr. 22). Onder diens leiding trok hij opnaar Schoonhoven, welke stad in oktober van dat jaar werd ingenomen. In1572 werd er een poging gedaan om Haarlem via Hillegom te ontzetten, maar dit ging niet zoals het moest. Jan verloor hierbij twee paarden, maar verving deze meteen en trok verder ten strijde om het strategischbelangrijke Haarlem te ontzetten.(FA TvB, inv.nr. 22). Zijn commandant,Willem van Dorp, roemde in een getuigenis van 1591 Jans moedige gedragengaf als staaltje van dien betrouwbaarheid dat hij bij Sassenheim 'onderandere een Bagijn veroverd heeft, met een groote kanne gelts, die hijterstont aen sijne (...) Excellentie sonder daer aff iets tegenietenheeft gelevert', in die dagen ongetwijfeld een vermeldenswaardigeuitzondering. (FA TvB, inv.nr. 22). Na Haarlem trokken de Spaansetroepen naar Alkmaar en ook daar heeft Jan zich niet onbetuigd gelaten.Hij nam 'met eenich volck van 't Noorderquartier' de schans teRustenburg in en werd naderhand als overste naar Langedijk gezonden,waar hij met 'des viants leger' slaagsraakte en de kerk van Sint Pancrasin brand stak. Voorts heeft hij zich volgens een getuigenis van hopmanjonker Hans van der Schuer nog verscheidene malen verdienstelijk gemaaktals 'goetwillig h capitein' in de slag op de Zuiderzee. (FA TvB, inv.nr.23). Als blijk van erkenning verhieven de Staten van Holland op 16december 1617 enig leenland gelegen in Monnikendam, genaamd de Hofvennen, op Tedings verzoek tot 'vrij allodiaal goed.(GA Monnikendam,inv.nr. 391 (16.12. 1617)). Toen het strijdgewoel in Holland was geluwd, keerde Jan terug naar Monnikendam, waar hij tot de vroedschap werdbenoemd en diverse malen schepen en burgemeester was. (GA Monnikendam, inv.nrs. 1 (fol. 99 vlg.)en 2). Tevens fungeerde hij dikwijls alsgedeputeerde ter dagvaart naar de Staten van Holland. (GA Monnikendam,inv.nrs. 1 (fol. 99 vlg.) en2). In 1599 werd hij ontvanger van de gemenelandsmiddelen over Monnikendam en het kwartier van waterland en eenjaar later raad in het Admiraliteitscollege van het Noorderkwartier,destijds een uitermate lucratief ambt. (GA Monnikendam, inv.nr. 253; FATvB, inv.nr. 27). (Dit laatste ambt was vooral lucratief vanwege deopbrengst van de kaapvaarten het tegen betaling geven van gelegenheidtot ontduiking van de convooien en licenten. De raden van deAdmiraliteit van het Noorderkwartier werden door de Amsterdamsekooplieden gelaakt, omdat zijde handel van de in hun regio gelegensteden trachten te bevorderen door ontduiking op grote schaal toe telaten. De Amsterdamse heren hadden echter wat dit betreft ook boter ophun hoofd. vgl. Elias (1903-5: I,XL-XLI); vgl. voorts Elias (1916-28: I,41-3 en 93-4). Tussen de bestuurlijke bedrijven door zette hij de handelvan zijn vader voort en begon tevenseen bierbrouwerij die enkelegeneraties binnen de familiebleef. (GA Monnikendam, inv.nr. 289(honderdste penning 1588)). Het betreft hier de brouwerij de Roovos dietwee generaties later nog wordt genoemd (GA Monnikendam, NA, inv.nr3432 (f ol. 53 v.-56v., 11.2.1661). Helaas is over de omvang ensamenstelling van zijn vermogen weinig bekend. In het kohier van de duizendste penning van 1625 taxeerde Jan zijn vermogen op f 25.000. (GAMonnikendam, inv.nr . 297). Daarmee behoorde hij tot de twee na rijksteingezetenen van Monnikendam. Bij dit bedrag dient men te bedenken dattenminste drie van zijn zeven kinderen - Adriaan, Pieter en Reinier - opdat moment waren getrouwd en hun huwelijksgoed van vijftienduizendgulden dus hadden ontvangen.

Jan is getrouwd met Lidewy Adriaensdr in 1570 (civil). Lidewy is gestorven op 20 okt 1601 in Monnickendam; is begraven in Monnickendam. [Gezinsblad] [Familiekaart]

Jan is getrouwd met Cornelia Jansdr Tedingh van Crabbenburch. Cornelia (dochter van Jan Joostsz Tedingh van Crabbenburch) is geboren in 1527 in Hoorn; is gestorven in 1567. [Gezinsblad] [Familiekaart]